DEEL 1
Wat is cocreatie?
Het basisprincipe van cocreatie is het proces van het creëren van nieuw beleid en nieuwe diensten met mensen en niet voor mensen. Cocreatie moet dus zowel ‘co’ (leiderschap delen), als ‘creatief’ zijn (niet alleen dezelfde dingen beter doen, maar iets nieuws doen). Dit soort vernieuwing door inspraak en betrokkenheid van het werkveld in het hoger onderwijs is niet evident, maar kan indrukwekkende resultaten opleveren. Cocreatieve processen zijn steeds uniek en afhankelijk van wie de deelnemers zijn en wat hun motivatie is. Bij cocreatie is het van cruciaal belang om de creativiteit te (laten) connecteren en dit op basis van het delen van ideeën. Zo kan een continue ontwikkeling tijdens het cocreatieproces gebeuren (Gouillart & Hallett, 2015). Cocreatie gaat verder dan samenwerken in die zin dat de inbreng van gebruikers en andere stakeholders in het proces zich niet beperkt tot het geven van input, maar dat ze ook actief participeren in het creatieve proces.
Definitie van cocreatie volgens Bryan R. Rill en Matti M. Hämäläinen (Rill & Hämäläinen, 2018):
Cocreatie is een creatief proces dat gebruikmaakt van het collectieve potentieel van groepen om inzichten en innovatie te genereren.
Concreet is cocreatie een proces waarbij teams van verschillende stakeholders actief geëngageerd zijn in een wederzijds versterkende activiteit van collectieve creativiteit met ervaringsgerichte en praktische uitkomsten
Cocreatie met het werkveld kan zich in het kader van dit rapport voordoen op verschillende niveaus en zich op alle kerntaken van hoger onderwijs situeren:
- Cocreatie van beleid op macro-, meso- of microniveau: partners uit het werkveld nemen de rol op van lid van fora op verschillende niveaus (bijvoorbeeld instellingsniveau, studiegebied, opleiding).
- Cocreatie van een curriculum of onderdelen daarvan:
hogeronderwijsinstelling/opleiding en werkveld geven samen vorm aan authentieke opleidingsonderdelen, leer-, onderzoeks-, dienstverlenings- en artistieke activiteiten, werkvormen, evaluatievormen die studenten actief laten leren en voorbereiden op het werkveld. Vertegenwoordigers van het werkveld nemen een rol op als adviseur/ervaringsdeskundige, lector/docent, facilitator/begeleider en/of evaluator. - Cocreatie rond een urgentie uit het werkveld waarbij zowel werkveld als student participanten zijn aan het cocreatieve proces. Dergelijke cocreatie heeft de intentie een werkveldrelevant product op te leveren. Studenten, en idealiter ook werkveld, versterken hierbij hun kennis en vaardigheden. Docenten, onderzoekers, andere betrokkenen kunnen hierbij één van de rollen genoemd bij (2) opnemen, of eveneens de rol van participant.
Deze rapportage omvat voorbeelden van deze drie niveaus. De meeste voorbeelden zijn gelinkt aan (2) en (3), omdat (1) in vele hogeronderwijsinstellingen al een gangbare praktijk is die bijdraagt tot de basiskwaliteit van het onderwijs.
De exploratie van bestaande praktijken binnen de deelnemende hogeronderwijsinstellingen bracht enkele voorbeelden van echte cocreatie in de strikte zin van het woord naar boven. Tegelijk leidde het tot het inzicht dat er daarnaast ook vormen van verregaande samenwerking zijn, die weliswaar niet helemaal beantwoorden aan de definitie, maar die toch voldoende waardevol zijn om op te nemen in deze analyse, omdat ze echte meerwaarde creëren of omdat ze een voedingsbodem bieden om een cocreatief proces op gang te brengen.
Andere vormen van samenwerking met het werkveld hebben we hier niet opgenomen. Het gaat daarbij om praktijken die we intussen als vanzelfsprekend kunnen beschouwen vanuit de professionele gerichtheid van opleidingen of vanuit de band tussen onderwijs en praktijk bijvoorbeeld in het kader van toegepast onderzoek. We denken daarbij o.m. aan het bestaan van werkveldcommissies en adviesraden, aan de organisatie van stages, het aanleveren van authentieke cases, het betrekken van vertegenwoordigers uit het werkveld als gastdocent, de organisatie van bedrijfsbezoeken of de participatie van het werkveld aan kwaliteitszorgprocessen.
HOE VULLEN INSTELLINGEN HET CONCEPT COCREATIE IN?
COCREATIE WERKVELD