Inzichten en beleidsadvies voor inclusie in hoger onderwijs; de stem van studentenraden 

De Vlaamse Vereniging van Studenten (VVS) is de Vlaamse vertegenwoordiger voor alle studentenraden in Vlaanderen en Brussel sinds 1938. Een van haar kerntaken is zorgen dat de stem van elke student zo goed mogelijk gehoord wordt in alle beleidsbeslissingen die hen aanbelangt. De participatie van studenten aan het beleid is zelfs zo belangrijk dat het decretaal verankerd is.

VVS draagt de democratische toegang tot - en deelname aan - hoger onderwijs in het hoogste vaandel. Daarom moedigt VVS de initiatieven van deze systeembrede analyse, waarin inclusie en diversiteit omarmd en aangemoedigd worden, aan.

De maatschappij wordt diverser, maar het hoger onderwijs, hetwelk een springplank naar zelfverwezenlijking en een goede carrière kan zijn, is nog niet voor elke capabele jongere even toegankelijk. Studenten botsen nog geregeld op fysieke en praktische barrières die hun deelname aan het hoger onderwijs bemoeilijken, gaande van ontoegankelijke infrastructuur, tot onvoldoende ondersteuning in het leer- en evaluatieproces en bevooroordeelde attitudes van sommige personeelsleden.

VVS hecht belang aan een doortastende aanpak van deze uitdagingen op alle niveaus van de onderwijsinstelling. Een waarde is pas een meerwaarde als die gedragen wordt door alle geledingen binnen een onderwijsinstelling, en die gereflecteerd wordt in de behandelingen van de studenten en medewerkers, de lescontext en in de ruimte van de onderwijsinstelling.

De sterkte van de systeembrede analyse ligt in het participatieve en democratische gehalte ervan. Het respecteert de autonomie, moedigt aan tot betrokkenheid en belicht de competenties van alle partners in dit proces. VVS drukt haar waardering uit voor de wijze waarop studenten betrokken werden in de analyse. VVS gaf mee invulling aan het verloop van de procedure en reflecteerde volwaardig mee op de goede praktijken en de toekomstige trajecten van de instellingen. Ook betrokken de instellingen studenten door hen aan het woord te laten over de wijze waarop zij inclusie en diversiteit ervaren binnen hun instelling. Het is cruciaal dat hun stem op elk niveau en tijdens elke stap van het proces gehoord wordt, aangezien zij het beste kunnen benoemen waar zij nood aan hebben.

De goede praktijken getuigen van een holistische benadering, en zijn slechts een deel van de uitvoering van de inclusieve visie van de instellingen op onderwijs. VVS raadt de andere onderwijsinstellingen aan om met de toolbox aan de slag te gaan, maar zeker niet de achterliggende principes te vergeten die aanzet gaven tot deze goede praktijken. Daarenboven horen alle relevante partijen, inclusief studenten, gehoord te worden bij de implementatie ervan.

We belichten graag de clusters en enkele initiatieven.

Het beleid en de omgeving die de onderwijsinstelling creëert, zijn cruciaal voor alle actoren. Zowel de werving van studenten en personeel, alsook de toegankelijkheid van de gebouwen en van de sociale ruimtes, worden hierdoor vorm gegeven. In dat kader reikt de toolbox illustraties aan waarin alle geledingen van het personeel en alle diensten de inclusieve visie van de instellingen uitademenen. Ook voor studenten is het relevant dat zij weten dat zij op begrip en ondersteuning kunnen rekenen bij alle diensten, alsook dat zij zien dat na hun afstuderen expertise hand in hand moet gaan met een open houding en oog voor inclusiviteit.

Studenten rapporteren bij VVS nog vaak dat hun lesinhoud stereotypen bevat, lesgevers hen anders bekijken omwille van een achtergrondskenmerk, of hun instelling geen redelijke faciliteiten voorziet bij lessen en evaluaties. Er is nog onbegrip en onwetendheid bij het lesgevend personeel over de achtergrondkenmerken van studenten. Ook binnen studentenverenigingen en -vertegenwoordigingen vinden sommige groepen studenten minder hun draai omdat deze ruimtes niet op hen voorzien zijn. Daarom kan er nog sterk ingezet worden op het creëren van een inclusieve leer- en leefomgeving.

Een anti-bias en diversiteitstraining voor docententeams, zoals uitgewerkt in de toolbox, baat zowel de student met achtergrondkenmerken, alsook alle studenten die les volgen aan de instelling. Studenten met bepaalde achtergrondkenmerken zullen zich meer welkom en begrepen voelen, wat hun prestaties en welzijn ten goede komt. Tegelijk zorgt een inclusief curriculum ervoor dat de afgestudeerden van morgen een ruime blik en een beter begrip hebben van het werkveld en de wereld, en deze competenties ook zullen kunnen inzetten wanneer zij de werkwereld betreden.

Ten slotte is de cluster samenwerking belangrijk. Een beleid kan pas gesteund worden als iedereen eraan kan deelnemen en bijdragen op elk niveau. Dit gaat van vertegenwoordiging van alle geledingen en de overheid op macroniveau via organen zoals de Vlor, Vlhora, Vlir en SIHO, tot kleine werkgroepen binnen elke instelling. Op die noot wenst VVS ook de samenwerking met studenten en studentenvertegenwoordigers in het licht te brengen. Studentenvertegenwoordiging is verankerd in alle beleidsorganen, maar niet alle studenten zijn studentenvertegenwoordigers. Bepaalde types geminoritiseerde studenten vinden soms nog moeilijk de weg naar formele studentenvertegenwoordiging. Dit terwijl juist zij vaker hun studies stopzetten of botsen op drempels binnen de onderwijsinstelling. Ook de sociale inclusie van deze studenten heeft ruimte voor verbetering. Daarom is ook het betrekken van studenten in het breed, zowel formeel als informeel, een goede beleidskeuze. Zo worden alle studenten aangemoedigd om mee vorm te geven aan de systemen waarbinnen zij les volgen, alsook de vaardigheden en mindset verwerven om met elkaar in contact te treden en elkaar vooruit te helpen.

Deze brede visie op diversiteit komt de gehele instelling ten goede door gelukkigere en meer competente volwassenen te creëren.

De werkingssfeer van een hogeronderwijsinstelling reikt veel verder dan alleen het academische. Door studenten academisch te betrekken, worden zij ook sociaal betrokken en andersom. Academische inclusie en sociale inclusie zijn intrinsiek met elkaar verbonden en bevorderen elkaar. Op deze manier krijgen alle studenten een plaats in het hoger onderwijslandschap van vandaag, zodat ze een capabel deel kunnen uitmaken van de maatschappij van morgen.